Scheiding

Voor wie gehuwd is en wil scheiden zijn er twee mogelijke echtscheidingsprocedures: de echtscheiding door onderlinge toestemming en de echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting.

In beide gevallen kan enkel de familierechter de echtscheiding uitspreken. 

Echtscheiding door onderlinge toestemming

De echtscheiding met wederzijdse instemming is een soort contract tussen de twee echtgenoten, in de vorm van een overeenkomst. In deze overeenkomst worden alle afspraken vastgelegd over alle punten met betrekking tot de bezittingen, de relatie tussen de echtgenoten en de gemeenschappelijke kinderen. 

Deze overeenkomst wordt vervolgens gecontroleerd en gevalideerd door de familierechtbank.

Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting

Wanneer geen overeenstemming bereikt kan worden over alle gevolgen van het huwelijk, of wanneer een van de echtgenoten niet wil scheiden, kan u samen of afzonderlijk, met de bijstand van een advocaat, een echtscheidingsprocedure op grond van onherstelbare ontwrichting opstarten bij de rechtbank.

Er moet dan aangetoond worden aan de rechter dat er sprake is van onherstelbare ontwrichting. Daarvoor moeten de partners ofwel gedurende minstens één jaar op verschillende adressen wonen, ofwel tot twee maal toe de wens kenbaar maken om te scheiden (met 3 maanden tussen), ofwel aantonen dat het onmogelijk is om nog samen te blijven. 

Een bemiddelaar kan je helpen om tot een overeenkomst te komen en deze te laten goedkeuren door de familierechtbank.

Alle info over scheiden en uit elkaar gaan vind je op notaris.be.

Gehuwde koppels

Gehuwde koppels kunnen ook apart wonen zonder over te gaan tot een echtscheiding. Sommige koppels willen namelijk wat tijd om na te denken of willen gewoon niet scheiden. Dit is ook de periode voorafgaand aan de echtscheiding.

In dit geval spreken we over een feitelijke scheiding. Deze toestand is niet bij wet geregeld, maar brengt rechten en plichten met zich mee en kan het onderwerp zijn van maatregelen voor de rechtbank of een notaris.

Wettelijk samenwonenden 

De wettelijke samenwoning kan op verschillende manieren beëindigd worden:

• door een “eenzijdige verklaring van beëindiging van wettelijke samenwoning” te ondertekenen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van je gemeente. Deze procedure kan je alleen opstarten, zonder dat je een reden moet opgeven. De ambtenaar van de burgerlijke stand zal dan een gerechtsdeurwaarder aanstellen die je verklaring kenbaar zal maken aan de persoon waarmee je wettelijk samenwoonde. De kosten van deze procedure zijn ten laste van de persoon die het initiatief neemt voor de verklaring van beëindiging.
• door een “gemeenschappelijke verklaring van beëindiging van wettelijke samenwoning” te ondertekenen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van je gemeente. Deze procedure doorloop je samen. De kostprijs is afhankelijk van gemeente tot gemeente.
• de wettelijke samenwoning houdt automatisch op te bestaan in geval van huwelijk of overlijden.

Let op: bij een adreswijziging wordt de wettelijke samenwoning niet beëindigd.  

Zolang de wettelijke samenwoning niet beëindigd is, zijn beide partners gebonden aan alle gevolgen van de wettelijke samenwoning (verplichting om bij te dragen in de kosten voor het huishouden, verbod om de woning te verkopen die als gezinswoning wordt gebruikt, partners zijn elkaars erfgenamen, enz.). Wettelijk samenwonenden die apart willen gaan wonen, kunnen het beste een gezamenlijke verklaring van beëindiging van wettelijke samenwoning doen bij de gemeente.

Het is mogelijk om zo nauwkeurig mogelijk een overeenkomst over alle aspecten van de scheiding op papier te zetten: de verdeling van de eigendommen, de toewijzing van een verblijfplaats aan elke partner, de uitwerking van een verblijfsregeling voor de kinderen, enz.

Om deze overeenkomst op te stellen, kan je een beroep doen op een bemiddelaar, een advocaat of een andere juridische dienst.

Als jullie het niet eens raken, kan de familierechtbank ingeschakeld worden.

Feitelijk samenwonenden

Voor feitelijk samenwonenden komt bij een scheiding geen enkele specifieke formaliteit kijken.

Het is evenwel mogelijk om een zo nauwkeurig mogelijke overeenkomst over alle aspecten van de scheiding op papier te zetten: de verdeling van de eigendommen, de toewijzing van een verblijfplaats aan elke partner, de uitwerking van een verblijfsregeling voor de kinderen, enz.

Om deze overeenkomst op te stellen, kan je een beroep doen op een bemiddelaar, een advocaat of een andere juridische dienst.

Als jullie het niet eens raken, kan de familierechtbank ingeschakeld worden.

Zowel bij een echtscheiding als een feitelijke scheiding moeten de ouders het eens worden over de afspraken met betrekking tot de kinderen. Lukt het niet om tot een overeenkomst te komen, dan beslist de familierechter. 

Het ouderlijk gezag

Op basis van artikel 374 van het Burgerlijk Wetboek oefenen beide ouders in principe samen het ouderlijk uit. Dat betekent dat beide ouders, ongeacht of ze een koppel vormen of gescheiden zijn, dezelfde rechten en plichten hebben ten opzichte van hun kinderen. Ze moeten het eens zijn over alle belangrijke beslissingen met betrekking tot het kind, zoals gezondheid, onderwijs, opleiding, vrijetijdsbesteding en religieuze of filosofische oriëntatie, ongeacht de gekozen verblijfsregeling. 

Wanneer de ouders het niet eens raken, kan een verzoek ingediend worden bij de familierechtbank. In bepaalde uitzonderlijke gevallen kan de rechter een exclusieve of gemodaliseerde uitoefening van het ouderlijk gezag toestaan.

De rechter kan ook worden gevraagd om een uitspraak te doen over een specifiek geschil, zoals de school waar het kind zal worden ingeschreven, de noodzaak voor psychologische opvolging, enz.

Huisvesting

Op basis van artikel 374 van het Burgerlijk Wetboek moet gelijkmatig verdeelde huisvesting voorrang krijgen als een van de ouders daarom vraagt. Elke gezinssituatie is echter anders en vraagt daarom een specifieke huisvestingsregeling. Als gelijkmatig verdeelde (of beurtelingse) huisvesting niet de meest geschikte oplossing is, kan de huisvesting op niet-gelijkmatige basis worden geregeld.

Er bestaan heel veel verschillende huisvestingsformules en de wet legt geen minimum of maximum op. Het is echter in het belang van het kind dat het contact houdt met beide ouders.

Het staat jullie dus vrij om de verblijfsregeling voor de kinderen te kiezen. Als jullie het niet eens kunnen worden, kunnen jullie een familiaal bemiddelaar inschakelen. Als ook dan geen overeenstemming mogelijk is, of als alle pogingen zijn mislukt, kunnen jullie de familierechter vragen om een uitspraak te doen.

Onderhoudsgeld

Op basis van artikel 203 van het Burgerlijk Wetboek moet elke ouder naar evenredigheid van zijn middelen financieel bijdragen in de opvoeding en in het onderwijs van de kinderen en in de kosten die daarbij komen kijken. 

Opgelet: het onderhoudsgeld voor de kinderen (de alimentatie) is niet hetzelfde als het onderhoudsgeld voor een ex-echtgenoot.

De onderhoudsverplichting om financieel bij te dragen in de kosten voor de kinderen heeft betrekking op twee soorten uitgaven: gewone kosten voor het dagelijkse onderhoud van de kinderen (eten, kleding, enz.) en buitengewone kosten (schoolkosten, medische kosten, enz.). 

Als jij en je ex-partner een akkoord bereiken over de verdeling van de kosten, moet dit worden vastgelegd in de schriftelijke overeenkomst die door de rechter van de familierechtbank zal worden bekrachtigd.

Opgelet: een scheiding of een echtscheiding heeft een impact op de inkomsten en uitgaven. Hiermee moet rekening worden gehouden bij de berekening van de mate waarin elke ouder kan bijdragen.

De berekening bestaat uit het optellen van alle inkomsten (professioneel, roerend, onroerend, voordelen in natura of andere financiële middelen) en vervolgens het aftrekken van de kosten om het budget van elke ouder te bepalen. Het aandeel van de ouders in de buitengewone kosten stemt overeen met het aandeel van elke ouder in de totale bijdrage. Bijvoorbeeld: 35% van de moeder en 65% van de vader.

Wanneer het onderhoudsgeld niet betaald worden en onder bepaalde voorwaarden kan de DAVO optreden om het onderhoudsgeld op te eisen bij de onderhoudsplichtige. Het is ook mogelijk om voorschotten op het onderhoudsgeld te vragen. 

De tussenkomst van de DAVO is echter beperkt tot het onderhoudsgeld. In geval van niet-betaling van de buitengewone kosten, moet met andere woorden een gerechtsdeurwaarder ingeschakeld worden. Die kan ook beslag leggen op niet-betaalde onderhoudsbijdragen.

Meer informatie vind je op notaris.be. 

De manier waarop de echtscheiding of het uit elkaar gaan verloopt, en de ernst van de conflicten die ermee gepaard gaan, zal op middellange en op korte termijn een grote invloed hebben op de situatie van het eenoudergezin. Ongeacht of je aan het scheiden bent, al gescheiden bent, sinds kort of al langer uit elkaar bent, het is belangrijk dat een co-ouderschapsregeling wordt uitgewerkt in het belang van de kinderen. 

Er bestaan verschillende procedures, al dan niet via de gerechtelijke weg, om oplossingen die afgestemd zijn op de individuele situatie uit te werken met de gespecialiseerde hulp van een specifiek opgeleide professional.

De informatie die tijdens deze procedures wordt uitgewisseld, is geheim en kan niet worden gebruikt voor de familierechtbank als er geen overeenkomst wordt bereikt.

Bemiddeling

Bemiddeling heeft als doel overeenkomsten te bereiken die aanvaardbaar zijn voor beide partijen en die in het belang zijn van de minderjarige kinderen. De bemiddelaar is een neutrale derde partij die zorgt voor een kader en die de communicatie tussen de partijen mogelijk maakt. Elke partij is vrij om de bemiddeling op elk moment te beëindigen.

De overeenkomsten die via bemiddeling worden bereikt kunnen bekrachtigd worden door de familierechtbank.

Collaboratief recht

Collaboratief recht is een vrijwillige vorm van minnelijke geschillenregeling. Beide partijen gaan dan, bijgestaan door een advocaat die gespecialiseerd is in dit type conflictoplossing, op zoek naar een oplossing waarin beide partijen zich kunnen vinden en waarbij rekening wordt gehouden met het belang van de minderjarige kinderen. Elke partij kan deze procedure op elk moment beëindigen, zonder dat dat nadelig is voor deze partij. De overeenkomsten die via collaboratieve onderhandeling worden bereikt, kunnen bekrachtigd worden door de familierechtbank.

Meer informatie hier.

CAW

Via ouderschapsbemiddeling in CAW kunnen ouders die aan het scheiden zijn of al gescheiden zijn terecht voor informatie, een luisterend oor en advies. duurzame afspraken maken over waar de kinderen verblijven, wie welke kosten betaalt, hoe jullie de opvang van de kinderen zien en hoe jullie hierover op een rustige manier kunnen communiceren.

De bemiddelaar kan op vraag van de ouders een overeenkomst opmaken die zij nadien, indien gewenst, door de rechtbank kunnen laten bekrachtigen.

Meer info over ouderschapsbemiddeling. 

Om te weten tot welke familierechtbank je je moet richten, is het domicilie van de kinderen doorslaggevend. De territoriaal bevoegde rechtbank is immers de rechtbank waar de kinderen gedomicilieerd zijn. 

De familiekamer

De familiekamer, die we vooral kennen als de familierechtbank, is de afdeling van de rechtbank van eerste aanleg die bevoegd is voor alle geschillen met betrekking tot scheidingen en echtscheidingen, kinderen (afstamming, huisvesting…), alimentatie en onderhoudsgeld, erfenissen…

De kamer voor minnelijke schikking

De kamer voor minnelijke schikking is een van de drie afdelingen van de familierechtbank. Deze kamer heeft als doel met beide partijen samen op zoek te gaan naar een minnelijke schikking voor een geschil. De kamer voor minnelijke schikking is bevoegd voor dezelfde materies als de familierechtbank

De rechter die zetelt in de kamer voor minnelijke schikking heeft een speciale opleiding gevolgd in het zoeken naar overeenkomsten en in verzoeningstechnieken. Deze procedure is sneller dan familiale bemiddeling, maar de partijen hebben minder tijd om te discussiëren en na te denken vooraleer ze tot een overeenkomst komen.

Helaas is partnergeweld en huiselijk geweld nog altijd een realiteit binnen veel gezinnen. Geweld tussen partners, meestal met de vrouw als slachtoffer, houdt niet noodzakelijk op na een scheiding. Dit geweld kan fysiek zijn, maar ook psychologisch, seksueel of economisch. Dat er geen klappen vallen, betekent niet dat er geen geweld is (geweest). In de rubriek ‘Echtelijk en intrafamiliaal geweld’ vind je meer informatie.

Informeer je in alle gevallen over de bestaande procedures en de gevolgen van je scheiding en/of echtscheiding. Een aantal spelers en diensten kunnen je hierbij helpen:

• Een bemiddelaar
• Een advocaat
• Een notaris
• Een bureau voor juridische bijstand
• De juridische dienst van de sociale dienst van een CAW